از مهم‌ترین گیاهان دارویی است که از گونه زرشکیان است. درختچه این میوه تا ارتفاع ۱ تا ۵ متر رشد کرده و چوب ساقه آن قهوه‌ای یا زرد رنگ بوده و بر روی خار وجود دارد. برگ آن بیضی شکل و لبه آن اره‌ای است. ریشه آن نیز به رنگ زرد است که در گذشته آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای رنگ لباس از آن استفاده می‌کردند. میوه زرشک قرمز رنگ، گوشتی بیضی شکل و ترش مزه است. به میوه طول عمر نیز شهرت داشته که علت آن خواص درمانی بسیار زیاد این میوه و گیاه است. ایران از منابع مهم تأمین کننده زرشک در دنیا محسوب شده و نواحی جنوب خراسان از تولیدکنندگان انبوه این  میوه بی دانه بوده که قدمت  زرشک در این مناطق به ۲۰۰ سال قبل برمی‌گردد. بسیاری از ایرانیان از این میوه ژله‌ای و ترش به عنوان خشکبار یاد می‌کنند و افزودنی بسیاری از غذاها است.

انواع زرشک

به طور کل زرشک به دو دسته زرشک سیاه و قرمز تقسیم می‌شوند که زرشک قرمز نیز خود دارای سه نوع است.

• زرشک سیاه: به علت کمیاب بودن این نوع زرشک قیمت بیشتری دارد. زیرا این نوع زرشک در مناطق کوهستانی به صورت وحشی رشد می‌کند. مقدار ماده‌ای به نام بربرین در زرشک سیاه بیشتر است. بربرین خواصی مانند کاهش قند خون، کاهش کلسترول و سلامت قلب و … دارد.
• زرشک قرمز: در بازار سه مدل زرشک موجود است که به دلیل تفاوت نگهداری و خشک کردن آن‌ها ظاهر و نام متفاوتی دارند که شامل موارد زیر هستند.
• زرشک پفکی: زرشک را با شاخه از درخت جدا کرده و در انبارهایی تاریک و خنک تا چند ماه نگهداری می‌کنند تا زرشک‌ها کاملاً خشک شوند و سپس شاخه‌ها را از آن‌ها جدا می‌کنند. ظاهر این زرشک باد کرده و زیباست؛ و به علت طول کشیدن خشک شدن آن مرغوب‌تر از سایر انواع است.
• زرشک دانه اناری: میوه زرشک را دانه‌دانه چیده، تا زودتر خشک شوند. این نوع در تابش نور خورشید خشک شده و در آخر با دستگاه سورت خار و سنگ را جدا می‌کنند.
• زرشک کوهی: در کوه رشد کرده و بازدهی آن به بارندگی سالانه بستگی دارد. به علت طبیعی بودن خواص بیشتری دارد.

کاربرد زرشک

خواص درمانی زرشک زبانزد است. زرشک با طبع سرد و خشک خود مقوی دستگاه گوارش است و برای بواسیر نیز مفید است. بربرین موجود در آن نوعی آنتی‌بیوتیک بوده که برای مقابله با باکتری‌هایی به نام استاف نان برده شده است. از دیگر اثرات بربرین می‌توان به کاهنده قند خون، ضد نقرس، ضد التهاب، ضد آکنه، ضد اسپاسم، کاهنده سطح خونی کلسترول، اسپرم کش، کاهنده فشار خون، ضد تومور و تحریک کننده انقباضات رحمی اشاره کرد.

به جز میوه زرشک از برگ‌ها، ساقه، تا و ریشه آن نیز استفاده می‌شود:

• از زرشک در تولید رنگ قرمز و از ریشه آن برای تولید رنگ زرد در صنعت رنگرزی استفاده می‌شود.
• از خواص ساقه زرشک می‌توان به رفع یبوست و بی اشتهایی و از بین بردن سوءهاضمه یاد کرد.
• از دم کرده برگ این گیاه به صورت غرغره می‌توان در درمان گلودرد و اسهال استفاده کرد.
• خار زرشک برای محافظت دهان و دندان و درمان افت مفید است.