خواص زعفران

از چاشنی‌های محبوب ایرانیان از گذشته تا کنون زعفران بوده است. این چاشنی به علت طعم و بوی منحصر به فرد خود در انواع دسر و غذاهای ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قابل ذکر است که مرغوب‌ترین زعفران در کشور خودمان تولید می‌شود به همین دلیل می‌توان از آن به عنوان سوغاتی ارزشمند استفاده کرد.

خواص زعفران بسیار گسترده است به گونه‌ای در طب سنتی و داروسازی از جمله مواد پرکاربرد به شمار می‌رود. گیاه زعفران شامل قسمت‌هایی مختلف از جمله کلاله، خامه، گل برگ و پیاز است که هر کدام مزایا و فواید خاص خود را دارد. در ادامه با خواص این ماده بیشتر آشنا خواهید شد.

درمان و پیشگیری از سرطان

روزانه در بدن ما در واکنش با عوامل محیطی‌ای همچون آلودگی هوا و غذاهای فراوری شده رادیکال‌های آزاد مخرب و آسیب رسان تولید می‌شوند. در گیاهان ترکیبی شیمیایی به نام آنتی اکسیدان وجود دارد که با خنثی کردن اثر منفی رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو نقش مهمی را در بدن ما ایفا می‌کند. زعفران از جمله گیاهانی است که سرشار از آنتی اکسیدان‌های مختلف است و می‌توان کاهش ریسک ابتدا به بیماری‌هایی مانند سرطان را از جمله خواص خرید زعفران دانست.

تحقیقات ثابت کرده‌اند ترکیبات موجود در زعفران قادرند سلول‌های سرطانی روده را از بین برده یا از رشد آن‌ها جلوگیری کنند همچنین می‌توانند سلول‌های سرطانی را نسبت به اثر داروهای شیمی درمانی حساس‌تر کرده و در درمان مؤثر واقع شوند.

آنتی اکسیدان‌های کروسین و کروستین
رنگ قرمز زعفران به واسطه آنتی اکسیدان‌هایی کاروتنوئیدی به نام کروسین و کروستین است.

آنتی‌اکسیدان‌های سافرانال و کامپفرول
طعم منحصر به فرد گیاه زعفران به واسطه وجود آنتی اکسیدان‌هایی به نام سافرانال و کامپفرول است. این نوع آنتی اکسیدان بیشتر درون گل برگ‌های بنفش رنگ گیاه زعفران وجود دارد.

تقویت کننده روحیه و میل جنسی

• روحیه:
  امروزه یکی از رایج‌ترین اختلالات روانی در جهان افسردگی است. درون زعفران مکمل‌هایی وجود دارند که با اثر بر روحیه افراد علائم افسردگی را کاهش داده و سلامت روان فرد را ارتقا می‌دهند. طبق تحقیقات انجام شده در این زمینه مصرف روانه ۳۰ میلی گرم زعفران معادل با مصرف داروهایی شیمیایی همچون فلوکستین، ایمی پرامین و سیتالوپرام است. آنتی اکسیدان‌های کروسین و کروستین از جمله مواد ضد افسردگی مؤثر در خواص زعفران به شمار می‌روند.
• میل جنسی:
  زعفران یکی از مواد برانگیزنده جنسی است. تحقیقات انجام شده ثابت کرده است از خواص زعفران می‌توان برای افزایش میل جنسی بانوان و آقایان استفاده کرد. مصرف روزانه حدود ۳۰ میلی گرم زعفران در طی چهار هفته می‌تواند اختلالات نعوظ را در مردانی که داروی ضد افسردگی مصرف می‌کنند کاهش داد و در زنان جهت افزایش میل جنسی و کاهش مشکلات باروری مقید واقع شود. افزایش تعداد و حرکت اسپرم‌ها به واسطه وجود ترکیبات آنتی اکسیدانی زعفران از جمله خاصیت‌های زعفران برای آقایان به شمار می‌رود.

سلامت مغز و اعصاب

سلول‌های عصبی برخلاف اکثر سلول‌های دیگر بدن ما به ندرت تقسیم می‌شوند به گونه‌ای که می‌توان گفت قابلیت تقسیم سلولی ندارند. بر اساس تحقیقات انجام شده روی موش‌ها مشخص شد زعفران می‌تواند از مرگ سلول‌های عصبی جلوگیری کرده و آسیب‌های وارده به سلول‌های عصبی را بهبود بخشد. آنتی اکسیدان‌های سافرانال و کامپفرول موجود در زعفران از سلول‌های عصبی در برابر آسیب محافظت می‌کنند و حتی قابلیت احیای آن‌ها را دارند.

کمک به سلامت سیستم عصبی خصوصاً مغز از جمله مهم‌ترین خواص زعفران است که به تقویت مهارت‌هایی همچون حافظه منجر می‌شود. تحقیقات ثابت کرده‌اند کروسین و سافرانال موجود در زعفران دم کرده در کاهش درد اعصاب مؤثرند در واقع ترکیبات ضد درد می‌توانند پاسخ سلول‌های عصبی را به تحریک مکرر کاهش داده و به آرامش اعصاب کمک کنند.

کاهش وزن

خواص زعفران به گونه‌ای است که می‌تواند با کاهش اشتها به کاهش وزن افراد کمک کند. علاوه بر خوردن مواد غذایی پرکالری، چرب و حاوی مقادیر زیادی نمک در وعده‌های اصلی، خوردن میان وعده‌هایی با حجم زیاد یکی از عوامل مهم در چاقی و اضافه وزن افراد است بنابراین کاهش اشتها در کاهش وزن افراد عاملی کمک کننده است. نتیجه یک آزمایش مشخص کرده است زنانی که در طول هشت هفته مکمل زعفران مصرف کرده‌اند احساس سیری بیشتری را تجربه کرده و کمتر به سمت میان وعده غذایی رفته‌اند.

در طی این آزمایش مشخص شد که میزان کاهش وزن این زنان نسبت به زنانی که مکمل زعفران مصرف نمی‌کردند به مراتب بیشتر بوده و زعفران می‌تواند در تناسب اندام و کاهش وزن عاملی کمک کننده به شمار رود. دلیل کاهش میزان چربی کل بدن خصوصاً در ناحیه دور کمر و در نتیجه کاهش شاخص توده بدنی هنوز مشخص نیست اما دانشمندان معتقدند زعفران با تقویت روحیه افراد به طور غیر مستقیم روی اشتها افراد تأثیر گذاشته و میل افراد را نسبت به مصرف میان وعده کاهش می‌دهد.

سلامت قلب و چشم

• قلب:

از خواص زعفران می‌توان به افزایش سلامت قلب اشاره کرد. دو نوع کلسترول با نام‌های HDL و LDL به واسطه رژیم غذایی ما در خونمان وجود دارد. LDL خون کلسترولی مضر است زیرا می‌تواند در عروق خونی قلب رسوب کرده و با کاهش جریان خون زمینه خطراتی همچون سکته قلبی را ایجاد کند. زعفران با کاهش میزان کلسترول بد خون از مسدود شدن رگ‌های خونی جلوگیری کرده و به این ترتیب سلامت قلب را ارتقا می‌دهد. سافرانال از جمله آنتی اکسیدان‌های موجود در زعفران است که با افزایش میزان اکسیژن بدن می‌تواند در کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی نقش مهمی را ایفا کند.

• چشم:

خواص زعفران به گونه‌ای است که می‌تواند برای سلامت چشم و کاهش ابتلا به بیماری‌های چشم مورد استفاده قرار گیرد. تباهی لکه زرد یکی از بیماری‌های دوران کهن‌سالی است که به تدریج به کاهش قوای چشمی و در نهایت از بین رفتن توانایی بینایی منجر می‌شود. موادی در زعفران وجود دارد که می‌تواند با تقویت بینایی از پیشرفت این بیماری جلوگیری می‌کند.

سلامت پوست

مشکلات رایج زندگی شهری مانند آلودگی هوا یا آلودگی‌های شیمیایی موجود در آب همگی می‌توانند اثراتی منفی و قابل توجه را در گذر زمان بر روی پوست بگذارند؛ ظاهری بی‌جان و تیره پوست از جمله این اثرات منفی است. با استفاده از خواص زعفران می‌توان طراوت و شادابی را به پوست بخشید و اثرات منفی عوامل محیطی را کاهش داد. جهت استفاده از این خاصیت کافی است با ترکیب شیر و زعفران یک ماسک تهیه کرده و روی پوست بمالید.

با افزایش سن طی یک روند طبیعی، پوست انسان به سال خوردگی می‌رسد. زعفران و ریشه‌های آن از جمله گیاهانی است که به عنوان یک ماده ضد سالخوردگی پوست در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آب رسانی به پوست و جلوگیری از بروز جوش‌های پوستی از دیگر خواص کاربردی زعفران‌اند. زعفران با ویژگی ضد التهابی و ضد باکتریایی پوست را تمیز کرده و از تجمع چربی و آلودگی در منافذ پوستی و بروز جوش جلوگیری می‌کند. افزایش و تقویت سرعت و بازیابی پوست از جمله مؤثرترین روش‌ها برای درمان زخم‌های پوستی است که می‌توان به واسطه مصرف زعفران به آن دست یافت.

فواید زعفران برای استخوان

تا چند سال پس از بلوغ تراکم استخوان‌ها افزایش پیدا می‌کند اما با به پایان رسیدن سن رشد (بعد از ۲۰ سالگی) با برداشت کلسیم تراکم استخوان‌ها کاهش پیدا کرده و افزایش این روند عاملی برای ایجاد بیماری پوکی استخوان است. برای استخوان سازی و تقویت استخوان‌های بدن کلسیم از مهم‌ترین عناصر به شمار می‌رود. کاهش احتمال ابتلا به پوکی استخوان از خواص زعفران است در واقع زعفران از طریق افزایش جذب میزان کلسیم موجود در مواد غذایی تراکم استخوان را افزایش می‌دهد.

افزایش ذخیره کلسیم استخوان‌ها در دوران کودکی امری مهم به شمار می‌رود. افراد در سنین کودکی مدام نیاز به جذب کلسیم نیاز دارند بنابراین تهیه ترکیبی از شیر و زعفران می‌تواند به رشد و ذخیره کلسیم در استخوان‌ها کمک کند. روماتیسم به مجموعه‌ای از بیماری‌ها می‌گویند که دردهای مزمنی را در مفاصل ایجاد می‌کنند. افسردگی، اضطراب و التهاب مزمن در بدن افراد باعث افزایش علائم و تشدید این بیماری می‌شوند. درد مفاصل به واسطه التهاب به وجود می‌آید در نتیجه کاهش التهاب می‌تواند عوارض و درد این بیماری را کاهش دهد.

فواید زعفران برای بانوان

بارداری: بانوان در دوران بارداری ممکن است عارضه و پیچیدگی‌های متنوعی را تجربه کنند. استفاده از مواد غذایی طبیعی و کاهنده این عوارض می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. زعفران یکی از موادی است که فوایدش برای زنان باردار و آسان شدن دوره بارداری ثابت شده است. افزایش فشار خون یکی از عوارض رایج دوران بارداری است که می‌توان با استفاده از خواص زعفران آن را بهبود بخشید.

طیف وسیعی از زنان باردار در این دوران با مشکلات گوارشی مانند یبوست، نفخ، ورم و سوزش معده دست و پنجه نرم می‌کنند که هر یک به تنهایی می‌توانند آزار دهنده باشند. تحقیقات انجام شده در این زمینه ثابت کرده است مصرف زعفران دم کرده با افزایش جریان خون، تقویت متابولیسم و کاهش اسیدی بودن می‌تواند علائم عوارض گوارشی بارداری را کاهش دهد.

دقت کنید که مصرف زعفران برای زنان باردار باید با ملاحظات و احتیاط باشد زیرا زعفران با تحریک انقباضات ماهیچه صاف رحم می‌تواند به سقط جنین منجر شود اما از طرفی با مصرف به اندازه آن می‌توان زایمان را تسریع کرده و آسان‌تر کرد.

پریودی: اختلالات قاعدگی از جمله مشکلات رایج بانوان است که هر یک علل متفاوتی دارند. غالباً این اختلالات با دردهای شدیدی همراه‌اند که گاها می‌توانند روال زندگی روزانه را مختل کنند. با استفاده از خواص زعفران می‌توان دردهای ناشی از این اختلالات را کاهش داد.

تأثیر زعفران روی ریه و خواب

• ریه:
  از انواع خواص زعفران برای ریه می‌توان به شل شدن مخاط ریه و گلو اشاره کرد. شل شدن این مخاط باعث می‌شود به تدریج طی عملکرد طبیعی بدن از مجاری تنفسی خارج شوند. با توجه به این خواص کاهش سرفه و عوارض سرماخوردگی با مصرف زعفران امکان پذیر است.
• خواب:
  طی یک کارآزمایی ۲۸ روزه ۶۳ بزرگسال سالم ۱۸ تا ۷۰ساله که از مشکلات خواب رنج می‌بردند به طور تصادفی انتخاب شدند. این افراد تحت مصرف دارویی با عنوان عصاره زعفران قرار گرفتند. در روزهای هفتم، چهاردهم، بیست و یکم و بیست و هشتم یک پرسش‌نامه در اختیار این افراد قرار گرفت تا اطلاعات مربوط به خواب خود را ثبت کنند و در نهایت مشخص شد با مصرف ۱۴ میلی گرم زعفران دو بار در روز اختلالات خواب بهبود پیدا می‌کنند؛ این بهبود در ۵۵ نفر از شرکت کنندگان این آزمایش مورد اثبات قرار گرفت. این تحقیقات به منظور تولید دارویی گیاهی برای بزرگسالانی بود که از اختلالات خواب رنج می‌بردند.

جمع بندی

زعفران گیاهی است که در صنایع مختلف همچون داروسازی، مواد آرایشی بهداشتی، صنایع غذایی و غیره کاربرد دارد. در این مقاله در ارتباط با خواص مختلف زعفران صحبت کردیم. پیشگیری از بروز بیماری‌هایی سخت همچون سرطان، تقویت قوای جنسی، بهبود کیفیت خواب، کاهش عوارض بارداری و همچنین افزایش سلامت قلب، مغز، ریه و پوست از جمله خواص زعفران‌اند که در این مقاله به آن‌ها پرداختیم. این گیاه ارزشمند گران قیمت است اما با توجه به خواص فراوانش این قیمت می‌تواند قابل توجیه و عقلانی‌تر به نظر برسد.